Słowacja posiada 4 wpisy na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Fujara, jako tradycyjny instrument tego kraju, i muzyka na ten instrument zostały wpisane na listę jako pierwsze w 2008 roku. Przez pięć lat reprezentowały Słowację solo, aż do roku 2013, kiedy wpisano na listę Muzykę z Terchovej. W dwa lata później, w 2015 roku, dołączył do nich kolejny fenomen muzyczny – Gajdy i kultura gajd. Ostatni z dotychczasowych wpisów dotyczy tradycyjnego słowackiego lalkarstwa i pochodzi z 2016 roku.
Fujara i muzyka na ten instrument
Chyba żadna muzyka nie brzmi tak charakterystycznie i autentycznie podczas podziwiania pięknych widoków słowackiej przyrody, tworów ludzkich rąk i rzemiosła, jak potężne tony płynące z długiej drewnianej tuby. Fujara to wyjątkowo długa piszczała z trzema otworami na palce. Składa się z szerszej piszczały o długości do 2 metrów i mniejszej, 50-80 centymetrowej piszczałki. Od dawien dawna grywali na niej pasterze, przede wszystkim na środkowej Słowacji. Jest to nie tylko narodowy instrument ludowy, ale również zabytkowe i wyjątkowo przetworzone artystycznie dzieło sztuki. W dźwięku fujary można odnaleźć pobrzmiewającą lekkość, a także najprawdziwszy koloryt Słowacji.
Miejscowość Terchová położona jest w północnej części środkowej Słowacji i oprócz tego, że to rodzinna wieś bohatera narodowego Juraja Janosika, jest też synonimem tradycyjnej kultury, zwyczajów i folkloru. Na Listę dziedzictwa niematerialnego świata wpisano muzykę typową dla tych okolic. Wykonują ją mniejsze grupy wokalno-instrumentalne, które grając na instrumentach smyczkowych rytmiczne melodie, wprost zapraszają do tańca. Występy grup folklorystycznych z Terchovej bywają częścią różnych wydarzeń, z których najbardziej znany jest Międzynarodowy Festiwal Sztuki Muzycznej Jánošíkove dni (Dni Janosika). Przekazywana ustnie tradycja kultura ludowa jest dumą i swoistą cechą wyjątkowości mieszkańców Terchovej i okolic.
Gajdy należą do najbardziej tradycyjnych instrumentów ludowych, znane są od stuleci, a nawet od tysięcy lat. Na Listę dziedzictwa niematerialnego UNESCO został jednak wpisany nie tylko sam instrument, ale również kultura gajd, obejmująca wszystkie zjawiska związane z wyrobem i używaniem tego specyficznego miecha z piszczałą. Kultura gajd to długa tradycja reprezentowana przede wszystkim przez rolników i pasterzy na terenie Słowacji, której korzenie sięgają XIV wieku. Kulturę gajd na Słowacji pomaga również zachować, promować i rozwijać specjalnych cech. Cech Słowackich Gajdoszy aktualnie odnotowuje około 40 miejsc, w których tradycja gajd jest ciągle żywa.
Tradycyjne lalkarstwo słowackie
Teatr lalkowy na Słowacji jest nie tylko gatunkiem artystycznym czy teatralnym. Pomimo że skupia się przede wszystkim na młodym widzu oraz na wychowaniu w duchu wartość moralnych, to daje również możliwość przedstawienia różnych aspektów spojrzenia na świat. Teatr lalkowy to integralna część słowackiej tradycji teatralnej i literackiej, tradycyjne lalki wykonane są z drewna, a ich animacja wymaga stosowania różnych technik. Głównymi nosicielami tradycji lalkarskich są całe rodzinne dynastie, w których sztuka ta jest dziedziczona z pokolenia na pokolenie.
